Comeback artikel – Interview met Veerle Goudswaard en Sofie Bollen
Vier keer per jaar wordt het tijdschrift Comeback aan de ± 1600 Nederlandse gedetineerden in het buitenland gestuurd. Stichting Dutch&Detained zit in de redactie met stichting Lawyers Across Borders, Bureau Buitenland van Reclassering Nederland en stichting Epafras. Twee keer per jaar schrijven wij een uitgebreid juridisch artikel.
Origineel artikel verschenen in Comeback nr. 4, 2022
VERHALEN UIT DE PRAKTIJK
Tekst: Marjolein van Rotterdam
Beeld: Hans Hordijk
Sofie Bollen en Veerle Goudswaard werken voor Dutch&Detained, een non-profit advocatenkantoor dat gedetineerden juridisch bijstaat in de ‘zorglanden’.
Sofie en Veerle zijn van hun kantoor ook degenen die betrokken zijn bij Comeback. Ze vertellen over het hoe en waarom van hun werk, én laten zien wat er achter de juridische verhalen zit die zij schrijven voor Comeback. Een van de behulpzaamste dingen die Dutch&Detained voor je doet als je in het buitenland vastzit, is helpen bij het vinden van een goede, lokale advocaat. ‘Marokko is een lastig land’, vertelt Sofie Bollen, de jurist van Dutch&Detained die onder meer mensen helpt die in Frans- talig Afrika vastzitten. Ze is net terug van een werkbezoek, bedoeld om het netwerk van advocaten uit te breiden. ‘Vooral omdat het contact leggen en communiceren met lokale advocaten van een afstand moeilijk is, terwijl we hen wel hard nodig hebben. Er zitten in Marokko altijd aardig wat Nederlanders vast, op dit moment zo’n vijfendertig.’ Nederlandse advocaten mogen in het buitenland geen Nederlanders vertegenwoordigen voor de rechter, alleen adviezen ge- ven. Daarom is het zaak zo snel mogelijk een betrouwbare en gespecialiseerde lokale advocaat in de arm te nemen. Sofie: ‘In het begin vindt een relatief groot deel van het strafrechtelijk onderzoek plaats. Denk aan de verhoren of het politieonderzoek. Veel gedetineerden kiezen een advocaat die hun wordt aangeraden door andere gedetineerden, of iemand die op het politiebureau wordt genoemd, of die de familie heeft ingeschakeld. Het gebeurt wel dat familieleden in een vlaag van paniek de eerste de beste nemen. Gedetineerden zitten dan soms op- gescheept met een slechte advocaat, soms zelfs met een advocaat die het geld in zijn broekzak steekt en verdwijnt.’
Dingen terugdraaien is altijd ingewikkelder dan ze meteen goed regelen. ‘Is bijvoorbeeld je verhoor zonder tolk erbij afgenomen, dan is het moeilijk achteraf weer recht te breien. Daarom steken we veel tijd en moeite in het vinden van lokale partners. Ook tijdens deze dienstreis was dat het doel. Gelukkig is dat heel goed gelukt.’
Blijvende aandacht
Vaak weten gedetineerden niet van het bestaan van (gratis!) juridische hulp als ze net zijn opgepakt. ‘Dat zouden we graag anders zien’, zegt Veerle Goudswaard, directeur en advocaat van Dutch&Detained. ‘Nu moeten we wachten tot nieuwe gedetineerden schriftelijk hebben aangegeven dat ze onze ondersteuning willen. Dat kan bijvoorbeeld door het ondertekenen van ons aanvraag- formulier. Veel beter zou het zijn als wij meteen bij aanhouding op de hoogte worden gesteld, zodat wij – ook als contact met de gedetineerde nog niet mogelijk is – wel al aan de slag kunnen met bijvoorbeeld het zoeken van een advocaat.’
Behalve bij het vinden van een goede advocaat, helpt Dutch&Detained bij vragen over de WOTS (de regeling waardoor je het laatste deel van je straf in Nederland kunt uitzitten), zoeken ze voor je uit wat de mogelijkheden zijn voor vervroegde vrijlating, en helpen ze bij talloze andere juridische zaken. Veel zaken zijn enorm bewerkelijk. ‘We blijven zaken ook volgen als er een afwijzing is voor bijvoorbeeld de WOTS of een vervroegde vrijlating’, vertelt Veerle. ‘De omstandigheden kunnen altijd wijzigen. Op een bepaalde leeftijd of bij ernstige ziekte kunnen er weer nieuwe mogelijkheden voor vervroegde vrijlating ontstaan. In bijvoorbeeld de Emiraten wordt gratie verleend rond de feestdagen, waar het samenzijn met familie centraal staat. Wij helpen de familie dan met het opstellen van hun brieven, en maken een mooie collage van de familiefoto’s die laat zien hoe onmisbaar iemand is.’
Goedkeuring van een gratieverzoek is zeldzaam, in de VS circuleren zelfs goedkeuringspercentages die niet boven de 1 procent uitkomen. Veerle: ‘Toch gaan we er vol voor. Deze feestdag niet, dan de volgende! Het is vaak de enige hoop die er is.’
Niemand weigeren
Hoe hopeloos een zaak ook lijkt, en hoe druk het ook is op kantoor bij Dutch&Detained, niemand wordt geweigerd. Behalve wanneer er al een andere Nederlandse advocaat betrokken is. ‘Iedere gedetineerde in een zorgland bevindt zich in een kwetsbare positie’, zegt Veerle. ‘En iedereen heeft recht op een eerlijk proces, en daar schort het te vaak aan in de zorglanden. Daarom hebben deze mensen hulp nodig en weigeren we die nooit.’
Sofie: ‘Sommige zaken raken je persoonlijk, onschuldzaken bijvoorbeeld. Je hoort iemands verhaal en je weet dat het waar is.
Maar voor diegene, die in een niet-functionerend rechtssysteem zijn recht probeert te halen, is het ondoenlijk zijn onschuld aan te tonen. Soms hebben mensen bewijsstukken, maar wordt de procedure steeds uitgesteld. En dan die zware straffen… In bijna alle zorglanden speelt dit. Een excessief hoge straf klopt niet met je rechtsgevoel.’ ‘Ook zaken met kwetsbare mensen blijven je raken’, zegt Veerle. ‘De meeste drugskoeriers zijn geen stinkend rijke criminelen, maar kwetsbare mensen met sociaaleconomische problemen.’ Sofie: ‘Bijna niemand denkt: weet je wat, ik neem de gok, ik neem de consequenties voor lief. Vaak is er een dreiging of een vorm van dwang die hen tot het smokkelen heeft aangezet. Soms zit een ongeluk in een klein hoekje. Denk aan verkeerszaken. We hebben nu een zaak van iemand die, zonder dat hij echt verantwoordelijk was, de dood van iemand anders veroorzaakte. In een fractie van een seconde is zijn leven ingrijpend veranderd. Het is extreem heftig wat er dan met jou en met je familie gebeurt.’
Veerle: ‘Doodstrafzaken zijn ook altijd heftig. De dreiging van een mogelijk doodvonnis is ondoenlijk. Eén keer hebben we het mee mogen maken dat een doodstrafeis werd ingetrokken. We hadden heel intensief aan deze zaak gewerkt, dus toen de eis van tafel ging, maakte dat diepe indruk.’
Mensenrechten
Dutch&Detained is betrokken (geweest) bij ongeveer 270 individuele zaken. Daarnaast kaart het kantoor overkoepelende problemen aan. Als er in het beleid iets niet klopt bijvoorbeeld. ‘Bij de WOTS bijvoorbeeld’, zegt Veerle. ‘Hier zien we ruimte voor beleidsaanpassingen én ruimte binnen het huidige beleid, dat te strikt wordt toegepast. Bijvoorbeeld als het gaat over binding aantonen met Nederland. Dat is op zich begrijpelijk, maar de termijn van maximaal vijf jaar buiten Nederland behoort als indicatie te dienen, niet als harde eis. Maak je er een eis van, dan verlies je het doel van de WOTS uit het oog. Het komt best veel voor dat mensen zeven of tien jaar weg zijn geweest en na afloop van hun straf gewoon weer teruggaan naar Nederland. Bijvoorbeeld omdat hun gezin hier woont, of omdat ze worden uitgezet. Door de rigide omgang met het beleid kunnen te veel mensen niet met de WOTS terug naar Nederland. Het doel van de WOTS is resocialisatie; maar daarnaast is ook humaniteit een belangrijke factor. Justitie slaat nu geen acht op inhumane behandeling en oneindig lange straffen.’
‘Als we rechtsongelijkheid of een gebrek aan humaniteit signaleren, willen we daar iets aan doen’, gaat Sofie verder. ‘Vaak kom je een combinatie tegen van een oneerlijk proces met verschrikkelijke detentieomstandigheden.’ Veerle gaat rechtop zitten. ‘Dát onderscheidt ons’, zegt ze. ‘We zijn een echt mensenrechtenkantoor. We focussen op een eerlijk proces en humane behandeling. De kennis uit de individuele zaken zetten we in om het systeem als geheel te verbeteren. Het is heftig werk, en dat is precies wat ons motiveert.’
Drie juridische tips voor gedetineerden
Wat te doen als je gedetineerd zit in het buitenland? Sofie en Veerle vertellen het je graag persoonlijk én raden iedereen alvast aan:
- Probeer zo snel mogelijk een goede advocaat te vinden. Dat scheelt alles! Dutch&Detained kan je hierbij helpen. Vertel dit ook aan Nederlanders die nieuw binnenkomen in je gevangenis.
- Bepaal samen met je advocaat een duidelijke processtrategie. Wil je bijvoorbeeld uiteindelijk met strafoverdracht naar Nederland, dan heb je waarschijnlijk baat bij een snelle afronding van je strafzaak.
- Houd moed. Je staat er niet alleen voor. Als er onrecht om je heen is: meld het. Mogelijk kan Dutch&Detained je helpen of jou doorverwijzen naar organisaties waar je met je vraag terecht kunt.
Contactgegevens
Stichting Dutch&Detained
- info@DutchDetained.com
- +31(0)20 – 79 20 150
- +31(0)6 51 39 32 34
- Ma t/m vr 9 – 17 uur
Stichting Lawyers Across Borders
- info@lawyersacrossborders.nl
- +31(0)20 – 52 44 049
- Ma, wo, vr 9 – 12.30 uur
- Di, do 13 – 17.30 uur